Şüurlu fərqindəlik (Mindfulness), təcrübənin xaricində qalmaq yerinə, açıq ürəkliklə və maraqla mövcud ana konsentrə olmağı ehtiva edən bütün bir bədən-zehin vəziyyətidir. Şüurlu fərqindəlik (Mindfulness) tamamilə həyata oyanıq olma – mövcud anın fərqində və bütün diqqətlə fokuslanmış olma vəziyyətidir. Zehinimizin əksəriyyəti olan keçmişi düşünmək ya da gələcək haqqında narahat yerinə diqqəti bu ana fokuslamaq deməkdir. Yaxşı, haradan başlayacağıq? Bu əhəmiyyətli bacarıqlarımızı uşaqlarımıza necə öyrədə bilərik?
Uşaqlarımıza şüurlu məlumatlılığı öyrətməyin məqsədi onlara daxili və xarici təcrübələrinin fərqindəliyini inkişaf etdirəcək, düşüncələrini “yalnız düşüncələr” olaraq qəbul edəcək, duyğuların bədənlərində özlərini necə ortaya vurduğunu anlayacaq, diqqətlərinin nə zaman dağıldığını fərq edəcək bacarıqları təqdim etmək və impuls nəzarət üçün lazımi vasitələri təmin etməkdir. Bu bütün problemlərinizi həll edəcək bir dərman olmadığı kimi, açıq bir şəkildə normal uşaq davranışı olan hirs keşiklərinə, səs-küydən, mızmızlanmadan və qarşı gəlmələrdən qurtarmağınızı da təmin etməyəcəkdir.
Ön hazırlıqları keçdiyimizə görə, uşağınıza şüurlu məlumatlılığı təqdim etməyə necə başlaya biləcəyinizə dair bəzi təkliflər:
Zili dinlə.Uşaqların şüurlu maarifləndirmə (Mindfulness) praktikası etmələrinin asan bir yolu, eşidə şeyə diqqət etməyə diqqəti cəmləmələrinin. Bir meditasyon çanağı, bir zəng, bir zəng seti ya da fərqli səsləri olan bir telefon tətbiqi istifadə edə bilərsiniz. Uşağınıza sizin bir səs çıxaracağınızı və səsi, artıq duyamadıkları nöqtəyə qədər (ümumiyyətlə 30 saniyə ilə bir dəqiqə arası bir müddətdir) dinləmələrini söyləyin.Bir nəfəs alma yoldaşıyla praktik edin. Uşaqlarınız üçün “nəfəsinizə fokuslanın” deyən bir təlimatı izləmək çətin ola bilər. Edutopia saytındakı bu videoda, Daniel Goleman bir “nəfəs alma yoldaşı” məşqini tətbiq bir ikinci sinif dərsindən söz edir. Hər şagird əlinə bir oyuncaq heyvan alır və oyuncaq heyvanı qarınlarına qoyaraq kürək üstü uzanırlar. Nəfəs alıb verərkən diqqətlərini oyuncaq heyvanın yuxarı və aşağı hərəkətlərinə yönəldirlər.
Yürüyüşlərinizi şüurlu fərqindəliklə (Mindfulness) edin. Uşaqlarımdan birinin yazları etməkdən ən çox xoşlandığı şey “fərq etmə gedişi”. Məhəlləmiz ərzində gedirik və daha əvvəl görmədiyimiz şeyləri fərq etməyə çalışırıq. Gedişin bir dəqiqəsini tamamilə səssiz olduğumuz və yalnız duya bildiyimiz bütün səslərə – qurbağalara, ağcaqanadlara və çəmən biçmə makinalarına – diqqətimizi verməyə istiqamətlənirik.Bir minnətdarlıq praktikası əldə edin. Arzu etdikləri bütün oyuncaqlara və əşyalara fokuslanmağı əksinə minnətdarlığı, həyatlarındakı bolluğu təqdir etməyi uşaqlarımıza müəllimin, şüurlu artırılmasının təməl bir komponenti olduğuna inanıram. Hörümçək Adam meditasyonunu keçir. 5 yaşındakı oğlum superr qəhrəmanlarla bağlı hər şeyə huşunu itirir və bu Hörümçək Adam Meditasiyanın onun üçün biçilmiş xalat. Bu meditasiya uşaqlara “hörümçək hisslərini” və olduqları anda iylədikləri, dada bildikləri və eşidə bildikləri hər şeyə diqqətlərini fokuslama bacarıqlarını təsirli hala gətirməyi öyrədir. Şəhanə bir fikir! Şəxsi hava vəziyyəti cavabınıza nəzarət edin. Bir qurbağa kimi Hərəkətsiz Oturmaq (Sitting Still Like a Frog) adlı kitabında Əlinə snel, uşaqları “o anda hisslərini ən yaxşı təsvir edən hava hesabatını söyləməyə” təşviq edir. Günəşli, yağışlı, fırtınalı, sakit, küləkli, sunamili? Bu fəaliyyət uşaqlarınızın duyğularıyla çox çox müdaxilə etmədən mövcud vəziyyətlərini gözləmələrinə imkan tanıyır. Çöldəki hava vəziyyətini dəyişdirən kimi duyğularımızı və hislərimizi də deyişdirə bilmərik. Dəyişdirəcəyimiz şey onlarla necə uyğunlaşmağımızdır.. Snel’in də təsvir etdiyi üzrə, uşaq “Leysan deyiləm amma yağış yağdığını fərqindəyəm, hər şeydən qorxan biri deyiləm amma bəzən boğazımı yaxınlığında böyükcə bir qorxu hissi olduğunun fərqindəyəm” kimi hisslərinin fərqinə vara bilirlər. Bir Zehin banka Yapın. Zehin yerdən bir qar kürəsi kimidir – yelləyin və fırtınanı izləyin! Lakin əgər oturur, nəfəs alır və sadəcə ibarət qarışıqlığı izləsəniz, qısa zamanda durulur. Eynilə zehinlərimiz kimi.
Bütün bunlara əlavə olaraq, əylənməyi və bu prosesi sadə tutmağı unutmayın. Uşağınızın inkişafına faydalı təcrübələri bildirmək üçün bir çox fürsət təqdim edə bilərsiniz – bəziləri onlar üçün işə yarayacaq, bəziləri isə yaramayacaq. Amma sınağın yenə də əyləncəli olduğunu unutmayın!
Tərcümə etdi Narınc Uşaq Psixoloji Mərkəzin könüllüsü Əkbərzadə Təhminə
Mənbə: Blissful Kids
