Bizi əhatə edən ətraf mühiti qulaqlarımızın köməyi ilə eşidirik.Alimlərin kəşfinə görə,qulaq insan yatarkən aktiv olan yeganə duyğu orqanıdır. Qulaqlar eşitmə orqanı olmaqla yanaşı həmdə bədənin müvazinətini saxlamaqa xidmət edir. Müvazinət orqanı vestibulyar aparatı tərəfindən bədənimizin vəziyyətinə nəzarət edilir.İnsan eşitmə orqanı olan qulaqlar vasitəsilə fərqli səsləri araşdırır. İnsanlar kifayət qədər geniş diapozonda olan səsləri (16 HS-dən 20 min HS-yə qədər)qavraya bilirlər.
Qulaqlar 3 hissədən ibarətdir:xarici;orta;daxili qulaq;
Xarici qulaq-qulaq seyvanı və xarici qulaq keçəcəyindən ibarətdir.
Orta qulaq-təbil pərdəsinin arxasında bir birilə bağlı üç kiçik sümükdən ibarətdir.
Daxili qulaq-kəllə boşluğuna girən gicgah sümüyünün içərisində yerləşir.
Uşağın inkaşafında eşitmənin rolu çox böyükdür.Uşaqlar böyüklərin nitqini eşidir,onu təqlid edərək müstəqil danışmağı öyrənir. Eşitmə həmçinin uşağın intellektual inkişafınada böyük təsir göstərir. Eşitmə ilə uşaq öz nitqinə nəzarət edir və onu başqalarının nitqi ilə müqasiyə edir.
-Uşağın eşitmə funksiyasının normal inkişaf prosesini bir neçə mərhələyə ayırmaq olar.
a) doğulandan sonra ilk saatlarda uşaq hər hansı bir sadə səsə reaksiya verir.;
b) 3 ayında uşaqlarda səsi ucalığına və tembrinə görə fərqləndirmə bacarığı formalaşır;
c) 10-11 ayında ritminə və intonasiyasına görə söz və ifadələri fərqləndirmək bacarığı formalaşır;
-Əgər körpədə aşağıda göstərilən hallar baş veribsə onda eşitmə qüsurunun olması ehtimalı xeyli artmış olur.
a) körpəyə damarlardan uzun müddət yüksək dozalı antibiotik terapiya olunması.
b) meningial qişaların zədələnməsinə səbəb olan virus infeksiyaları.
c) doğulduğu gündən 2 yaşına qədər ağır kəllə-beyin travma alması.
-6 aylığa qədər:
-səs-küyə oyanmırsa;
başını səs tərəfə çevirmirsə;
6-12 ay arası:
qəribə səslər çıxarmırsa, ümumiyyətlə danışmırsa;
sadə komandalara reaksiya vermirse;
18 ay-2 yaş arası:
çağırılan tərəfə və ətrafdakı səslərə reaksiya vermirsə;
səsin hardan gəldiyini çətinliklə müəyyən edirsə;
Bu əlamətlərdən hansısa biri uşağınızda varsa deməli onda eşitmə ilə bağlı problem var.
-Səbəbləri:
İnsan qulağı anotomik cəhətdən 3 şöbəyə (xarici,orta,daxili qulaq) bölünür.Hər bir şöbənin özünə məxsus funksiyaları və xəstəlikləri var .Karlıq və ağır eşitmə hər üç şöbədə baş verən xəstəlikdən qaynaqlana bilər.
-Simptomları:
Subyektiv şikayətlər isə eşitmənin pisləşməsindən, qulaqlarda səs- küy olmasından, müvazinətin pozulması və baş gicəllənməsindən ibarət olur.
-Diaqnostika:
Eşitmənin zəifləmə dərəcəsi -uşaq nə qədər pis eşidərsə bir belədə pis danışar. Eşitmə qüsurunun əmələ gəlmə zamanı – əgər eşitmə 3 yaşından pozulubsa uşaqda lüğət tələffüz və qrammatik quruluş çatışmazlığı olan nitqdə ola bilər. Əgər eşitmə məktəb yaşı dövründə pozulubsa onda belə uşaqda vurğusu aydın olmayan hecaların tələffüzü müşahidə edilir.Erkən yaş dövründə eşitmənin pozulması-nitqin çox ağır qüsurlarının yaranmasına səbəb olur.
Eşitmə itkisinin dərəcələri:
Bir adamın yaşadığı eşitmə itkisinin miqdarı yüngül, orta, irəli səviyyədə və ya ağır olaraq dərəcələndirilə bilir. Eşitmə testləri nə qədər səs eşitə bildiyimizi ölçür.Bir çox fərqli test növü vardır.Eşitmə itkisi desibel eşitmə səviyyəsi olaraq qiymətləndirilir.Eşitmə səviyyəsi saf ton səsləri və danışma səsləri üçün ölçülə və hər 2 qulaq ( 2 tərəfli) və hər 1 qulaq üçün ayrı- ayrı (tək tərəfli) ölçülə bilər.
Eşitmənin mərkəzi sinir mexanizmi:
Qulaq ilbizindən başlanğıc götürən eşitmə siniri, az sayda liflər saxlayır, eşitmə resoptarları kimi, səs tezliklərinə köklənmə dərəcəsinə görə fərqlənir.Hər 2 qulaqdan beyinə tərəf gələn eşitmə sinir lifləri arxa beyin nahiyyəsində ilkin eşitmə mərkəzi olan koxelyar nüvəyə daxil olur və coxlu şaxələr verir. Dorsal koxelyar neyronlar eşitmə siqnalları orta beyindəki eşitmə mərkəzinə dördtəpəli cizmin arxa qabarlarına və talamusa yollayır. Baş beynin böyük yarım kürələri qabığında gicgah nahiyyəsində bir ilkin eşitmə mərkəzi mövcuddur.
Refleksologiya nədir? -bu gün refleksologiya dəstəkləyici ya da tamamlayıcı müalicələr arasında yer tutmaqdadır. Reflekso terapiyanın faydaları M S S –dən yəni baş beyin və onurğa beyindən çıxan periferik sinir ucları bizim orqan və sistemlərimizin işini idarə edir və onların son nöqtələri və ucları bizim ovuc içi və ayaqımızın altındadır. Reflekso terapiya eşitmə qüsurlu uşaqlarda daha çox baş beyin mərkəzlərini işləyirik, çünki qavramanın mərkəzlərini artirmalıyiq. Eşitmənin mərkəzi olan gicgah payını və eşitmə orqanı olan qulaqları daha çox işləyirik. Bundan əlavə onurğa sinirlərini əzələ motorik sinirlərini işləyirik. Çünki orqanizmin fəaliyyətini maddələr mübadiləsini və mərkəzlərin fəaliyyətini müştərək halda artırmalıyıq ki, daha tez fayda görsün. Amma reflekso terapiyanın eşitmə qüsurlu uşaqlarda əsas işi baş beyin mərkəzini( alın gicgah ),eşitmə orqanı(qulaqlar),nitq mərkəzini və onurğa sinirlərini aktivləşdirməkdir
Terapiya müddəti: 2 yaşına qədər uşaqlarda -15 dəqiqə; 15 yaşa kimi insanlarda -30 dəqiqə; 15 yaşdan böyük insanlarda 50 dəqiqə. Amma bizim NARINC UŞAQ PSİXOLOGİYA mərkəzində eşitmə qüsurlu uşaqlarımızın böyük əksəryəti az yaşlı uşaqlar olduğu üçün biz daha çox 30 dəqiqəlik terapiya müddətini seçmişik. 30 dəqiqəlik terapiya müddətinin 20 dəqiqəsi ayaqla və 10 dəqiqəsini isə əllərlə məşğul oluruq.Eşitmə qüsurlu uşaqların qavramasındakı pozuntuya uyğun olaraq seanslar təyin edilir. Daha çox həftədə 6 gün 30 dəqiqə olaraq təyin edilir və eşitmə mərkəzi aktivləşdirici seansların sayı müntəzəm olaraq azalır. Eşitmə və nitq mərkəzi aktivləşdirildikdən sonra seanslar dayandırılır.
XÜLASƏ
İnsan eşitmə orqanı olan qulaqlar vasitəsilə fərqli səsləri araşdırır.İnsanlar kifayət qədər geniş diapozonda olan səsləri (16 HS-dən 20 min HS-yə qədər)qavraya bilirlər.
Qulaqlar 3 hissədən ibarətdir:xarici;orta;daxili qulaq;
Xarici qulaq-qulaq seyvanı və xarici qulaq keçəcəyindən ibarətdir.
Orta qulaq-təbil pərdəsinin arxasında bir birilə bağlı üç kiçik sümükdən ibarətdir.
Daxili qulaq-kəllə boşluğuna girən gicgah sümüyünün içərisində yerləşir.
Uşağın inkaşafında eşitmənin rolu çox böyükdür. Uşaq doğulandan 2 yaşa qədər səslərə reaksiya vermirsə,qəribə səslər cixarmırsa,başını səs tərəfə çevirmirsə onda uşaqda eşitmə ilə bağlı problem var.
Səbəbləri:
İnsan qulağı anotomik cəhətdən 3 şöbəyə (xarici,orta,daxili qulaq) bölünür.Hər bir şöbənin özünə məxsus funksiyaları və xəstəlikləri var.Karlıq və ağır eşitmə hər üç şöbədə baş verən xəstəlikdən qaynaqlana bilər.
Eşitmə itkisinin dərəcələri:
Bir adamın yaşadığı eşitmə itkisinin miqdarı yüngül, orta, irəli səviyyədə və ya ağır olaraq dərəcələndirilə bilir.Eşitmə testləri nə qədər səs eşitə bildiyimizi ölçür..Eşitmə itkisi desibel eşitmə səviyyəsi olaraq qiymətləndirilir.Eşitmə səviyyəsi saf ton səsləri və danışma səsləri üçün ölçülə və hər 2 qulaq ( 2 tərəfli) və hər 1 qulaq üçün ayrı- ayrı (tək tərəfli) ölçülə bilər.
Refleksologiya nədir? -bu gün refleksologiya dəstəkləyici ya da tamamlayıcı müalicələr arasında yer tutmaqdadır. Reflekso terapiyanın faydaları M S S –dən yəni baş beyin və onurğa beyindən çıxan periferik sinir ucları bizim orqan və sistemlərimizin işini idarə edir və onların son nöqtələri və ucları bizim ovuc içi və ayaqımızın altındadır.Reflekso terapiya eşitmə qüsurlu uşaqlarda daha çox baş beyin mərkəzlərini işləyirik, çünki qavramanın mərkəzlərini artirmalıyiq.Eşitmənin mərkəzi olan gicgah payını və eşitmə orqanı olan qulaqları daha çox işləyirik.Bundan əlavə onurğa sinirlərini əzələ motorik sinirlərini işləyirik.
Terapiya müddəti: 2 yaşına qədər uşaqlarda -15 dəqiqə; 15 yaşa kimi insanlarda -30 dəqiqə; 15 yaşdan böyük insanlarda 50 dəqiqə. Amma bizim NARINC UŞAQ PSİXOLOGİYA mərkəzində eşitmə qüsurlu uşaqlarımızın böyük əksəryəti az yaşlı uşaqlar olduğu üçün biz daha çox 30 dəqiqəlik terapiya müddətini seçmişik. Daha çox həftədə 6 gün 30 dəqiqə olaraq təyin edilir və eşitmə mərkəzi aktivləşdirici seansların sayı müntəzəm olaraq azalır.Eşitmə və nitq mərkəzi aktivləşdirildikdən sonra seanslar dayandırılır.
Narınc uşaq psixologiya mərkəzi 9 – cu mikrorayon filialı
Klinik-refleksoloq
RƏHİMOVA GÜLNARƏ
