Bizim bu gün ki, mövzumuz uşaqlarda qorxulardı. Qorxu nə deməkdi? Necə yaranır? Qorxu hər birimizə tanış gələn mövzudur. Uşaqların qorxu hissi keçirməsi normaldır, həm də uşaqların psixi inkişafları üçün lazımdır. Uşaqların ilk qorxusu çağa vaxtlarındanbaşlanır.
0-6ay: Ani səs-küy.
7-12ay: Tanış olmayan insanlar, qəfil səslər, valideyndən ayrılma ən çoxda anadan ayrılma qorxusu.
1-2yaş: aralarında uşaqların əsas qorxuları çimməkdir.
2-5yaş: Tanış olmayan insanlar, qaranlıq, heyvanlardan
4-7yaş: qaranlıq, ruhlar, yaralanma, fırtına, göy gurultusu, valideyn itirmək qorxusu
8-12yaş: Qeyri-real varliqlar(cinlər, şeytanlar, qulyabanı və s.) xəstəliklərdən, tibbi əməliyyatlar, diş həkimi, məktəb problemi, qəza, ölüm, ətraf mühit tərəfindən qəbul olunmaması.
13yaş və yuxarı: Məktəbdə cəzalandırmaq qorxusu, cinsi qorxular, bədən quruluşundakı qorxular, ona verilən öhdəliklərin bacara bilməməyindən, mühit tərəfindən qəbul olunmaması.
Qorxu, uşağın yeni mühitin güvənli bir yer olduğunu hiss etməyə başlaması ilə birlikdə aradan qalxacaaqdır. Yenə ana və atanın birlikdə olduğunu görməsi və bilməsi onu rahatladacaqdır.
Uşaqlara, sadəcə ”qorxma, qorxulu bir şey yoxdur” demək. Qorxduqları üçün onlara gülüb ələ salmaq və ya qorxmamağa məcbur etməklə problemi həll etmək olmaz. Ailənin məsələyə bu cür yanaşması uşağın rahatlığını daha da artırır və o, özünü zərif, cəsarətsiz hiss edərək qorxmasından utanmır. Uşaqlar ətrafda baş verən xoşagəlməz hadisələrin onların da başına gələcəyindən narahatlıq keçirirlər. Məsələn, evdə ana o biri uşağın üstünə əsəbləşir uşaq fikirləşəcək ki, ana mənədə əsəbləşib məni döyəcək.
Uşaq qorxduğunu deyəndə bunun normal bir hiss olduğunu başa salmalıyıq. Uşaqla bir yerdə bu qorxuyla necə mübarizə aparacağını düşünməlidir. Uşaqları qorxuları ilə üzləşdirin. Uşaq qorxularının əsassız oduğunu görəndə, bu qorxular ümumilikdə azalır və ya itir.
Hər yaş dövrü üçün qorxular uşağın fiziki və mənəvi inkişafı ilə bağlıdır. Bəzən valideynlər uşaqlarını bir şeydən uzaqlaşdırmaq üçün onu qorxularla hədələyir. Bu düzgün bir şey deyil. Ola bilər ki, bir müddət bu valideynlərin işinə yarasın, sonra isə uşağın psixologiyasina əks təsir göstərəcəkdir. Uşaqlar qorxduqları şeylərlə hədələndikdə onlar qorxulardan qurtula bilmirlər, hətta onların qorxuları çoxalır. Normal qorxular get-gedə fobiyaya çevrilir.
Fobiya nə deməkdi? Fobiya sözünün kök anlamı”phobos”-latınca dəhşət deməkdir. Yunan mifalogiyasında”phobos” dəhşət tanrısı” mənasını verir. Fobiya müxtəlif hallarda müşayiət olunan, geniş yayılmış əsəb pozuntusudur. Bu problemlər əgər uzun davam edərsə nevrozlara səbəb ola bilər. Fobiyası olan insanlara fobik deyilir. Müxtəlif yaş dövrlərində fobiyalar özünü göstərə bilər. Fobiyaların yaranmasına əsas səbəb insanların uşaqlıqda keçirdikləri qorxu, sarsıntı kimi hisslər ola bilər.
Realda qorxu yaratmayacaq obyektə qarşı qorxunun yaranması insanın yaşamında böyük çətinliklər yaradır. Əsas çətinlik insanın qorxusundan qaçmasıdır. Mühüm olan qorxunun üstünə getməkdir. Vaxtında mütəxəssisə müraciət etmək lazımdır.
Məqalə müəllifi::Fidan Hüseynova
Brussels Capital University-nin tələbəsi
