Tualet təlimi (və ya qazan təlimi), uşaqlara tualet ehtiyaclarını müstəqil şəkildə qarşılamağı öyrətmək üçün istifadə olunan bir prosesdir. Bu təlim körpənin bezdən çıxıb tualetə alışması üçün əsas mərhələlərdən biridir. Hər uşağın inkişafı fərqli olduğundan, tualet təliminin başlanması üçün uyğun vaxt və metod fərqli ola bilər. Uğurlu bir tualet təlimi üçün uşağın həm fiziki, həm də emosional olaraq buna hazır olması vacibdir.
Tualet Təlimi Üçün Hazırlıq Əlamətləri
Uşağın tualet təliminə hazır olduğunu göstərən bəzi əlamətlər var. Valideynlər bu əlamətləri müşahidə edərək təlimə başlamaq üçün doğru vaxtı seçə bilərlər:
• Quru Qalma Müddətinin Uzunluğu- əgər uşaq 2-3 saat boyunca bezini quru saxlaya bilirsə və ya günorta yuxusundan quru qalxırsa, bu, onun tualet təliminə hazır olduğuna işarədir.
• Tualet Ehtiyacını Bildirmək- uşaq sidik və ya nəcis etdiyini və ya etmək üzrə olduğunu dilə gətirirsə və ya müəyyən jestlərlə bunu göstərirsə, bu, tualetə öyrədilməyə hazır olduğunu göstərə bilər.
• Fiziki Bacarıqların İnkişafı- uşağın tualetə oturmaq, şalvarını aşağı çəkmək və ya yuxarı çəkmək kimi hərəkətləri özü edə bilməsi də vacibdir.
• Tualetə Maraq Göstərmək- uşağın digər insanların (məsələn, valideynlərin) tualetə getməsinə maraq göstərməsi və bunu izləməsi, tualet təliminə olan marağının artdığına işarədir.
Bu əlamətlər, ümumiyyətlə 18 ay-3 yaş arasında müşahidə olunur, lakin hər uşağın inkişafı fərqli olduğundan, bəzi uşaqlar üçün bu proses daha gec ola bilər.
Tualet Təlimi Üçün Əsas Yanaşmalar
Tualet təlimində istifadə olunan bəzi metodlar və strategiyalar:
1. Tualet Rutinini Yaratmaq
• Uşaq hər gün müəyyən saatlarda tualetə aparılaraq bir tualet rutini yaradılır. Bu, xüsusilə yeməkdən sonra və ya yatmazdan əvvəl faydalı ola bilər.
• Məqsəd uşağın müəyyən vaxtlarda tualetə getməyə alışmasıdır. Bu, uşağın tualetə getmə vaxtının gəldiyini anlamasına kömək edir.
2. Mükafatlandırma Sistemi
• Mükafat sistemi, uşağın tualetə hər gedəndə və ya bezini quru saxladıqda onu tərifləməklə və ya kiçik hədiyyələrlə mükafatlandırmaq üzərində quruludur.
• Uşaq tualetə getdiyində ona etiketlər, stikerlər və ya kiçik şirniyyatlar vermək, onun motivasiyasını artırmaqda köməkçi ola bilər. Ancaq mükafatların kiçik və sadə olmasına diqqət edilməlidir.
3. Model Olmaq və İzah Etmək
• Uşaqlara tualet prosesini izah etmək və onları izləməsinə icazə vermək, bu prosesin təbii olduğunu başa düşməsinə kömək edir. Valideynlər tualet istifadə qaydasını göstərərək nümunə ola bilərlər.
• Uşaq üçün uyğun olan və yaşına uyğun tualet kitabları və videoları da bu mövzuda köməkçi ola bilər.
4. Qazan (Potty) İstifadəsi
• İlk mərhələdə uşaq ölçüsünə uyğun qazandan (potty) istifadə etmək rahat ola bilər. Uşaq qazanda oturmağa alışdıqdan sonra isə tualetə keçid daha asan olur.
• Uşağın qazanda oturmasına alışması üçün əvvəlcə geyimli şəkildə oturması təklif oluna bilər, bu, onun üçün qazanın tanış bir yer olmasına yardımçı olar.
Tualet Təlimi Üçün Faydalı Məsləhətlər
• Səbirli Olun: Tualet təlimi vaxt və səbr tələb edən bir prosesdir. Uşaq təlimin hər mərhələsini tam mənimsədikdə ona təzyiq göstərməkdən çəkinin.
• Hadisələrin Normal Olduğunu Anlayın: Tualet təlimi zamanı bəzi qəzalar qaçılmazdır. Uşaq bezdən çıxdıqdan sonra belə, bir müddət qəzalar yaşaya bilər. Bu durumda uşağa acıqlanmaq əvəzinə, ona dəstək olmaq vacibdir.
• Tərifləyin və Motivasiya Edin: Uşağın hər bir uğurlu cəhdi üçün onu tərifləmək onun özünə inamını artırır və tualetə getməyi daha maraqlı hala gətirir.
• Qorxu və Narahatlıqla Yanaşmayın: Bəzi uşaqlar tualetdən istifadə etməkdən çəkinə və ya qorxa bilərlər. Bu halda uşağı məcbur etmək əvəzinə, ona vaxt vermək və tualeti daha tanış və rahat bir yerə çevirmək faydalı ola bilər.
Tualet təlimi zamanı uşağın hazır olmadığı hallarda prosesi bir müddət dayandırmaq və sonra yenidən başlamaq ən yaxşı seçim ola bilər. Əsas məsələ, uşağın öz inkişaf tempinə uyğun şəkildə irəliləmək və bu müddətdə onun emosional ehtiyaclarını nəzərə almaqdır. Valideynlər üçün bu proses çətin ola bilər, amma, nəticədə uşağın öz müstəqilliyini qazanması ilə bu səylər öz bəhrəsini verəcəkdir.
