Uşaqlar ətrafda baş verənlərə böyüklərin təsəvvür edə bilmədikləri qədər həssas yanaşırlar. Hər şey onlara daha tez təsir edir. Belə mənfi təsirlər zamanı uşaqlar da psixoloji pozuntulardan olan stress yaranır. Stress – uşaq dünyaya gələn andan onlar üçün yeni olan mühitdə keçirməyə başlayırlar. Uşaqlar xüsusi ilə adabdatasiya dövrlərində stress halları keçirillər. Belə ki, uşaq baxçasına gedəndə, ailədə söz – söhbət olanda, xəstələnəndə məktəbə getməyə başlayanda və s. stressə məruz qalırlar. Valideynlər əksər hallarda uşaqların stress keçirdiyini anlamırlar.Onlar uşaqda baş verən dəyişiklikləri ya onun,şıltağlığında özünü pis aparması,ya da səhhətində yaranan problemlərə bağlayırlar.
Aparılan tədqiqatlar nəticəsində müşahidə olmuşdur ki,uşaqlarda stressə qarşı reaksiyalar müxtəlif yaş qruplarına görə fərqlənirlər.
2 yaşına qədər olan uşaqların yuxusu pozulur,əsəbləri çoxalır,yəmək yemədən imrina edirlər.Bu cür stressin səbəbi xəstəlik,rejimin pozulması,valideynin stress keçirməsi,yaxın adamdan ayrılıq da ola bilər.2 yaşına qədər olan uşaqlard stressi azaltmaq üçün onlarla oyun oynamaq lazımdır.
2 yaşdan 5 yaşına qədər uşaqlar stress keçirəndə aqressiv davranmağa bşlayırlar.Bu yaşda uşaqlarda əhvalın qəfil dəyişməsi,pisləşməsi müşahidə olunur və uşaq bununla mübarizə apara bilmir.Stress bu yaşlı uşaqlarda kəkələmə,hiperaktivlik yaradır.Uşaq stress halında tez-tez ağlamağa başlayır.Stressin səbəbini öyrənmək üçün uşaqların oyun oynarkən oyuncaqlarına münasibətini müşahidə etmək lazımdır.Çünki uşaq məhz oyun zamanı daha səmimi olurlar və böyüklərə demədiklərini oyuncaqlarına deyirlər.Uşağı stress vəziyyətindən çıxarmaq üçün rəngli qələmlərlə rəsm çəkdirmək lazımdır.
Uşaq televizora baxandada stress keçirir.Gün ərzində uşaq heç olmasa bir neçə saat sakitlik də qalmalıdır.Bu zaman o kitablarda şəkillərə baxa,oyun oynaya bilərlər.
5 yaşindan yuxarı uşaqlar stress keçirdiyi üçün özünə qapanır,həmyaşıdları ilə ünsiyyətdən qaçır və sakit olurlar.Bir qrup uşaqlarda isə stressə görə özünü pis aparır,əsəbi olur,isterik hallar yaşayır,özünə nəzarəti itirir.Uşaq uzun müddət stress halında olanda bu özünü səhhətində də göstərir.Uşaqda qıc olmalar,tiklər,saçlarını,barmaqlarını dolama və ya udma halları müşahidə olunur.
Stressin yaranmasının səbəblərinin biri də valideynlərin boşanmasıdır.Vallideynlər bu halı yaşayırsa,uşağa qarşı çox diqqətli olmalıdır.Belə ki,uşağın ana və atası ilə bağlı dünyası bölünməyə başlayır.Stressin neticəsində uşaqda baş ağrıları,gecə qorxulu yuxuların görülməsi müşahidə olunur.
Valideynlər uşaqlarına həssasla yanaşmalı,onda bu kimi halları müşahidə etdikdə səbəbini bilməli,mütəxəssizlərin köməyi ilə aradan qaldırılmalıdır.Unutmaq olmaz ki,ailə uşaq üçün ilk cəmiyyətdir.Vlideynlər bunu nəzərə alıb,uşaqlara qarşı ilk ailə mühitini,daha sonra bağça,məktəb mühitini ön planda tutmalıdır.
Yazdı;Hüseynova Şəbnəm (Narınc uşaq psixologiya mərkəzinin Könüllü qrupunun üzvü)
