Uşağınızın gələcəkdə xoşbəxt bir cinsi münasibət yaşaması üçün indidən etməyiniz lazım olanlar
Uşaqlarınız ilə danışmaqda ən çox düşəcəyiniz məsələ şübhəsiz cinsi münasibətdir. Bir tərəfdən də yetkin olanda cinsi münasibət xoşbəxt yaşamalarını arzu edirsiniz, elə deyilmi? Onların yetişkinliklərində xoşbəxt bir cinsi həyata sahib olub olmayacağı həyatın digər sahələrində də olduğu kimi sizin uşaqlıqdan etibarən onunla bölüşdüyünüz, ya da bölüşmədiyiniz məlumatlarla birbaşa əlaqəlidir. Bu yazımızda uşağıncinsi münasibət haqqında daha rahat danışmağınız üçün bəzi məsləhətlər paylaşacağıq.
Valideynlərin uşaqlarına cinsi münasibətdən bəhs edərkən ən çox nigaran olduqları məsələlər onlara “erkəndən ehtiyacları olmayan məlumatları vermək”, “heç ağıllarında yoxkən belə bir şeyi ağıllarına salmaq” “onlara bunu açıqlayarkən utanmaq” kimi bir çox düşüncəyə əsaslanır. Son illərdə edilən araşdırmalar xüsusilə cinsi münasibətlə bağlı məlumatları ailələri ilə açıq danışan uşaqların və yeniyetmələrin erkən yaşda cinsi münasibət yaşamağı daha böyük bir yaşa təxirə salma hallarının ailələri ilə danışmayan uşaqlara görə daha çox olduğunu göstərir. Ailələri ilə bu məsələni açıqlıqla danışmayan uşaqların qulaqdan eşitmə məlumatlar və ya internet vasitəsi ilə çox vaxt mənbələri çox da etibarlı omayan saytlardan oxuduqları ilə məlumatlandığı və onlar üçün risk yarada biləcək davranışlara daha çox üz tutduqları görünür.
Hardan başlamalıyam?
Uşağınız ilə cinsilik və cinsi inkişaf haqqında danışmağa kiçik yaşlarda (3-4 yaş) başlaya bilərsiniz. Çox kiçik yaşlarda ən geniş olaraq verəcəkləri sual “qız ya da kişi olmaq nə demək”? “Mən necə dünyaya gəlmişəm” kimi suallar olacaq.
Yetkinlik ilə yanaşı başlayacaq olan fiziki dəyişikliklərə də onları hazırlayasınız və keçirəcəyi məsələn, “aybaşı”, “bədəndə dəyişikliklər” kimi təcrübələri əvvəlcədən öyrənməsi bunları yaşayanda qayğı və qorxu yaşamasını əngəlləyəcəkdir.
Bu iş mənim üçün necə asan olur?
Cinsi münasibət haqqında söhbətin valideynlər üçün nə qədər çətin olduğunun fərqindəyik. Cinsi münasibəti uşaqları ilə rahat danışa bilən valideynləri dinlədiyimiz də ilk başda onların da çətinlik çəkdiklərini amma zaman və bol-bol danışmaq ilə bunun da evdə rahatca danışıla bilən bir başlıq olduğunu müşahidə edirik. İşdə sizə bunu asanlaşdıracaq bəzi təkliflər;
Erkən başlayın: Uşağınız kiçikkən və suallar dahasadə onu cavab verməyə başlasanız, sizə bu mövzuda açılması və onunla rahat danışmağınız asan olur. Suallarına təbii və sadə cavablar verərək onu cavablayın.
Danışmaq üçün imkan yaradın: Cinsi münasibətdən danışmaq üçün gün ərzində bir çox fürsət yarada bilərsiniz. Məsələn, uşağınıza uyğun ola biləcək TV verilişləri və ya filmləri inkişafın, yetkinliyə girməyin, münasibətlərin nümunələrini görə biləcəyi yerlər ola bilər. Bu zamanları siz də cinsi münasibətlə bağlı söhbətləri başlatma vaxtları olaraq istifadə edə bilərsiniz.
Uyğun kitablar əldə edin: Yaşına uyğun olaraq uşağınızın oxuya biləcəyi və ya birlikdə baxa biləcəyiniz kitabları mütləq istifadə edin. Daha irəli yaşda məlumat ala TV proqramları, filmlər və internet saytlarını təklif edərdiniz.
Çətin anlarda təxirə salın amma unutmayın: Bəzən onu o vaxt necə cavablayacağınızı bilmədiyiniz suallarla rastlaşa bilirsiniz. O zaman “bu çox gözəl bir sual bunu evə gedincə danışaq” deyərək bir miqdar vaxt qazana bilər və necə cavab verəcəyinizi öyrəndikdən sonra dərhal onu cavablandıra bilərsiniz.
Nə düşündüyünü ondan soruşun: Uşağınıza bu məsələ haqqında nə düşündüyünü ya da nə hiss etdiyini soruşmaq sizə onun bu məsələdə nə qədər məlumatı olduğunu göstərəcək və sizin də onu daha yaxşı cavab verməyinizi təmin edəcəkdir.
Onu Dinləyin: Cinsi münasibətlə bağlı sizə danışdıqlarını sözünü kəsmədən hörmətlə qulaq asın. Onu dinləməniz onun dediklərinə qatılmanız mənasına gəlməz. Ancaq beləliklə hər zaman sizə özünü rahat ifadə edəcəyi bir şərait tapmış olur.
Necə dediyiniz mühümdür: Nə dediyiniz qədər necə dediyiniz də uşağınızı təsir göstərəcəkdir. Qayğılı və ya qorxulu olduğunuz dərhal başa düşüləcəkdir. Onun cinsi münasibətdən bəhs etməsi sizin də çox yaxşı bildiyiniz kimi yaşadığı mənasına gəlməz. Buna görə narahat olmağa çalışın.
Əsla Yalan Söyləməyin: Hələ daha kiçikdir. Gələcəkdə doğrusunu izah edərəm deyərək ona yalan danışmaq əvəzinə yaşı üçün əlverişli, faydalı və doğru şərh etməyə çalışın. Unutmayın cinsi münasibətlə bağlı inanclar çox kiçik yaşlarda yaranmağa başlayacaqdır.
Daha çox məlumat: Yaşına uyğun qısa və bəsit açıqlamalar kiçik uşağınız üçün yetərli olacaq. İzah etdikdən sonra ona “Bilmək istədiyin başqa bir şey varmı? Ya da “Bu dediyim sənin sualının cavabı oldu mu”? deyə soruşun.
Kiçik yaşlardakı uşağınızla danışmaq
3- 4 yaşlarındakı uşaqlar adətən cinsiyyət fərqlərini dərk edir və bununla əlaqədar tez-tez “körpələr haradan gəlir”? “Kişilərin uşağı ola bilərmi”? kimi suallar verirlər. Bu suallara sadə və doğru cavablar verməyiniz vacibdir.
Bu yaşlarda uşaqlar cinsi bölgələrə toxunaraq tanımağa çalışırlar. Onlara bədənlərini tanıdın. Bunu hamamda və ya çılpaq olunan digər normal zamanlarda (məsələn, paltarlarını dəyişdirərkən) edə bilərsiniz. Bədəninin hissələrini ona həqiqi adları ilə öyrədin. Hansı hissələrin xüsusi olduğunu, uşağınızın icazəsi xaricində kimsənin görməməsi lazım olan hissələri ona deyin.
5-7 yaşlarındakı uşağınızla danışmaq
Bu yaşlarda uşaqlar bədənlərinin necə çalışdığını öyrənirlər. Digər insanların bədənləri, hamiləliyi və körpələrin necə doğduğu ilə maraqlanarlar.
Bütün uşaqlar bədənlərinin necə dəyişəcəyi ilə bağlı məlumat sahibi olmalıdırlar. Məsələn, bir market alış-verişi zamanı aldığınız paket ya da tamponun nə olduğunu ona izah edə bilərsiniz.
Qızlar yetkinliyə 9-10 yaşa qədər tez bir zamanda girə bilirlər.”Aybaşı” olmadan ona bunu izah etməyiniz vacibdir. Eyni şəkildə, oğlan uşaqlarınızı da bədənlərinin necə dəyişəcəyi barədə məlumatlandırmalısınız.
Bəs, daha böyük uşaqlar?
Onunla yetkinliyə qədər zaman zaman bu mövzularda danışmışsınızsa sizinlə bu barədə eşitdiklərini, ya da maraqlandıqlarını hazırda da bölüşmək istəmə ehtimalı daha çox olacaq. Bəzən də yetkinlik dövrünün xüsusiyyətləri etibarilə siz onunla danışmaq istədikdə o bu məsələdə bir çox şey bildiyini və sizə ehtiyacı olmadığını söyləyə bilər. Bu halda ona nə bildiyini soruşun beləliklə onun bildiyi şeylərə əlavələr edə bilərsiniz. Bəzən də sizinlə bu mövzunu əsla danışmaq istəmədiyini söyləyə bilər. O zaman onun məhrəmiyyətinə diqqət göstərməli, nə zaman bu mövzuda bir dəstək istəsə burada olacağınızı bildirməlisiniz.
Mustafayeva Sünbül Münasib qızı
http://www.psikolojistanbul.com/portfolio/cinsellik-ve-cocuklar/
