Neurofeedback bir insanın öz beyin dalğalarını dəyişdirməsinə kömək edən öyrənmə yoludur. Neurofeedback aparatında iki monitordan istifadə olunur. Bu monitorlar beyin dalğalarının tənzimlənməsinə yardımcı olur. Necə yardımçı olduğunu daha aydın şəkildə izah etmiş olsaq, Siz kompüter monitorunun qarşısındakı kresloda oturmusunuz, başınıza baş dərisinə sensorlar taxılmış xüsusi papaq taxırsınız. Sensorlardan gələn naqillər beyin fəaliyyətinizə cavab vermək üçün proqramlaşdırılmış kompüterə gedir. Siz rahat və diqqətlisiniz. Əgər beyniniz düzgün davranırsa, o zaman zərif sakit musiqi və monitorda çiçəklənən çiçək dənizi və ya ulduzların yanıb-sönməsi şəklində təsvirlər onu təşviq edəcəkdir. Əgər beynin fəaliyyəti planlaşdırılandan fərqlidirsə, o zaman sükuta keçəcək və qurumuş çiçəkləri görəcəksən.
Neurofeedback, real vaxt rejimində EEG (elektroensefaloqramma) vasitəsilə beynin elektrik fəaliyyətinin qeydə alındığı və nəticələrinin kompüter monitorunda video oyun şəklində müxtəlif səslər və şəkillər vasitəsilə nümayiş etdirildiyi bir texnikadır. Bunlar Biofeedback interfeysi beynin fəaliyyətini əks etdirən bir növ “fizioloji güzgü”dür.
Neurofedbackdən aşağıdakı problemləri aradan qaldırmaq üçün istifadə olunur:
- Autizm
- Yuxu problemi
- Panik atak
- Həyacan, stress
- Özgüvən əksikliyi
- Diqqət əksikliyi
- Hiperaktivlik
- Öyrənmə çətinliyi
- Maddə bağlılığı
- Asperger Sindromu
- Obsessiv-kompulsiv pozuntu
- Depressiya
Neurofeedback aparatı bu kimi problemləri beyin dalğalarının tənzimlənməsi ilə aparılan terapiya olduğu üçün heç bir ziyanı yoxdur. Dərmansız terapiyadır.Bəzən bu kimi problemlərdə dərman qəbul edənlər mənfi təsirlər görə bilərlər çünki dərmanların da mənfi təsirlər vardır. Hər insanın orqanizimi fərqlidir, dərmanlar hər insana fərqli təsir edə bilər. Amma neurofeeback terapiyasında heç bir dərmandan istifadə etmədən bütün problemlərdən rahatlıqla uzaqlaşa bilərsiz.
Neurifeedback terapiyasında beyin dalğaları:
Beyin dalğaları, baş dərisinə yerləşdirilən elektrodlarla siqnalları qəbul edən elektroensefaloqramma (EEG) adlı bir texnika ilə qeyd olunur. EEG ən çox beyin qabığındakı piramidal neyronların fəaliyyətindən təsirlənir. Çünki bu neyronlar nizamlı şəkildə düzülür və birlikdə siqnal verirlər. Dərin hüceyrələrdən gələn siqnallar baş dərisindəki elektrodlara çatana qədər zəifləyir. EEG fərdi neyronların deyil, neyron qruplarının sinxron fəaliyyətlərini qeyd edir. Kəşf edildiyi gündən EEG psixi vəziyyəti və funksiyanı qiymətləndirmək üçün faydalı bir vasitə olmuşdur. EEG epilepsiya, yuxu pozğunluğu və Alzheimer xəstəliyi kimi problemlərin diaqnozu üçün istifadə olunur.
Beş növ beyin dalğaları müəyyən edilmişdir:
Delta dalğaları (1-4 Hz) ən yavaş beyin dalğalarıdır. Dərin meditasiya və yuxusuz yuxuda baş verir. Bu şəfa və yenilənmə əlaməti ola bilər.
Teta dalğaları (4-8 Hz) yuxu və istirahət zamanı yaranır. Bu, introversiya, xəyallar və canlı xəyallarla əlaqələndirilir.
Alfa dalğaları (8-12 Hz) sakit, düşüncəli vaxtlarda baş verir. Bu, beynin istirahət vəziyyətində olduğunu göstərə bilər. Kəşf edilən ilk növdür.
Beta dalğaları (12-25 Hz) normal oyaqlıq zamanı ən çox yayılmış nümunədir. İnsan oyaq olanda və problemin həllinə fokuslandıqda beta dalğaları üstünlük təşkil edir.
Qamma dalğaları (25-70 Hz) ən sürətli tipdir və daha yüksək psixi proseslərlə əlaqələndirilir.
Neurofeedback Müalicə Metodu risklidirmi?
Dərmansız müalicə üsulu olan Neurofeedback terapiyası son dərəcə təhlükəsizdir və heç bir əks təsiri yoxdur. Dərmansız və elektriksiz bir üsul olan neurofeedback müalicəsində heç bir risk yoxdur. Bütün mütəxəssislər tərəfindən, hətta uşaqlarda və yaşlılarda belə təhlükəsiz şəkildə üstünlük verilir və bu müalicə üsulu ümumiyyətlə tibbin digər sahələrində istifadə olunur. Zehni gərginlikdən qurtulmağı hədəfləyən şəxsin bədən şüurunu artırmaq məqsədi daşıyır.
NEUROFEEDBACK TERAPİYASİ NECƏ APARILIR?
Neyrofeedback terapiyası xəstənin beyin dalğalarını ölçən və xəstəyə beynin necə işlədiyi barədə real vaxtda rəy verən qeyri-invaziv prosedurdur. Bu, xəstələrə adətən qeyri-iradi olan müəyyən bədən funksiyaları (ürək dərəcəsi, əzələlərin daralması və ya beyin dalğaları kimi) üzərində könüllü nəzarət əldə etmələrinə kömək etmək məqsədi daşıyan bir ağıl-bədən texnikası olan biofeedback növüdür. Biofeedback, xəstəyə bədənində baş verən və adətən xəbərdar olmadıqları müəyyən fizioloji prosesləri çatdırmaq üçün elektron alətlərdən istifadə edir.
Neyrofeedback terapiyası, xüsusən də xəstələrə beyinlərinin müəyyən tetikleyicilərə necə reaksiya verdiyini göstərməklə beyin funksiyalarına özünü idarə etməyi öyrətmək üçün istifadə olunur. Zamanla xəstələr beyninin müəyyən bir vəziyyətdə olduğunu tanımağı öyrənirlər. Sonra, onlar istirahət kimi arzu olunan vəziyyəti yenidən yaratmağı və ya gündəlik həyatlarında həyəcan kimi arzuolunmaz vəziyyətlərdən qaçmağı öyrənə bilərlər.
“EEQ izlərini müşahidə edərək və ya onların vizuallaşdırılması vasitəsilə beynin müxtəlif vizual, video və ya eşitmə stimullarına necə reaksiya verdiyini görməklə, beynin daha sağlam nümunələrə nail olmaq üçün nə etməli olduğuna dair təlim keçirilə biləcəyinə inanılır”Neyrofeedback terapiyası xəstəyə beyin dalğalarını şüurlu şəkildə idarə etməyə kömək etməyə çalışır. Bunu müalicə olunan problemdən asılı olaraq xüsusi beyin dalğalarını ölçməklə edir. Məsələn, alfa dalğaları dinclik, hazırlıq, meditasiya və dərin rahatlıq ilə əlaqələndirilir, beta dalğaları isə diqqət, davamlı diqqət, gərginlik, ayıqlıq və həyəcanla xarakterizə olunur. Buna görə də, alfa dalğaları adətən stress və narahatlıq kimi şərtləri müalicə etmək üçün hədəflənir, beta dalğaları isə DEHB ilə əlaqəli diqqət və diqqət kimi xüsusiyyətləri yaxşılaşdırmaq üçün hədəflənir.
Neyrofeedback terapiyası beyninizi beyin dalğası fəaliyyəti üçün izləyir və demək olar ki, dərhal tez-tez vizual və ya audio siqnallar vasitəsilə rəy verir. Məsələn, terapiya administratoru beta dalğalarınızı ölçərkən ekranda nəyəsə baxmağınızı xahiş edə bilər. Beta dalğalarını göstərdiyiniz zaman ekran cavab olaraq parlaqlaşır; beta dalğalarını maneə törətsəniz, ekran qaralır. Məqsəd, mükafatı (yəni daha parlaq ekran) yenidən əldə etmək üçün davranışınızı təkrarlamağa çalışdığınız kifayət qədər möhkəmlətmə təmin etməkdir.
1. Əhval-ruhiyyəni təyin edin. Tourgeman’ın təcrübəsi xəstələrə istirahət və emosiyaların idarə edilməsinə kömək etmək üçün neyrofeedback terapiyasından istifadə edir, buna görə də onlar terapiya otağını xəstələr üçün mümkün qədər rahatlaşdırıcı və rahatlaşdırıcı olmağa hazırlayırlar.
2. Elektrodlara qoşun. Elektroensefaloqrafiya (EEG) kimi, neyrofeedback terapiya seansları sizi dəbilqə, papaq və ya elektrodlar əlavə edilmiş baş bandı ilə təchiz etməklə başlayır. Bu sensorlar beynin istehsal etdiyi elektrik siqnallarını aşkar edərək kompüterə ötürür. İşdə heç bir iynə və ya dərman yoxdur.
3. Stimullaşdırıcı fəaliyyətdə iştirak edin. Sessiya zamanı nə edəcəyiniz müalicə etməyə çalışdığınız problemdən asılıdır. Məsələn, siz ekranda nəyəsə baxa, gözlərinizi yumub audio dinləyə və ya video oyun oynamaq kimi fəaliyyətlə məşğul ola bilərsiniz. Siz uzanmış və ya stulda oturmuş ola bilərsiniz.
Siz bunu edərkən, provayderiniz fəaliyyətinizi izləyəcək və əldə etməyə çalışdığınız ideal vəziyyətə qarşı beyin dalğalarınızı xəritələndirəcək.
4. Rəy qəbul edin. Fəaliyyət boyu beyninizin necə işlədiyinə dair göstərişlər alacaqsınız. Məqsəd reaksiyalarınıza uyğun qalmaqdır ki, beyninizi istədiyiniz vəziyyətə gətirə biləsiniz. Seanslar adətən 45-50 dəqiqə davam edir.
Neurofeedback mütəxəssisi
Bağırova Cəmilə
