Bu qorxu yaşa uyğun olaraq dəyişir
Bu dəfə uşaqların mövsümi qarşılaşdıqları çətinliklərdən biri olan dəniz qorxusundan söhbət açmaq istəyirəm. Dəniz qorxusu uşağın yaşına uyğun olaraq dəyişir və əsasən, 3-6 yaş arası uşaqlarda idrak proseslərinin, xüsusən, təxəyyülün aktivliyi ilə əlaqədar olaraq, özünü daha intensiv göstərir. Bu yaş arası uşaqlarda, əsasən, yüksək səs (tozsovuran, ildırım çaxması), saç kəsimi (bərbər), həkim, su kimi qorxular müşahidə olunur. Məktəbəqədər yaşlı uşaqlarda müdafiə mexanizmi güclü olduğu üçün qorxularının kökündə bədənlərinə zədə dəymə, yaralanma kimi narahatlıqlar durur. Bu zaman uşaq ağlayır, anasından bərk bərk yapışır, əşyaların arxasında, maşının oturacağının altında gizlənir.
Bəzən valideynlər “qorxunun üzərinə getmək lazımdır” şüarı ilə uşaqları zorla suya salaraq, suyun necə gözəl olduğundan danışaraq, ələ salaraq, “qorxaq” adlandıraraq uşağın dəniz qorxusuna qalib gəlmələrini istəyirlər. Şüar doğru olsa da, tətbiq olunan üsulda bir az yalnışlıqlar var. Bu, əksinə, uşaqlarda gərginliyi daha da artırır və uzun müddət təzyiq olunarsa, zərərli vərdişlər- göz qırpma, dırnaq yemə, barmaq sovurma, hətta tik (uşağın istəkdən kənar çıxartdığı səs, müxtəlif baş və çiyin hərəkətləri) belə müşahidə olunmağa başlaya bilər.
Bunun üçün valideynlərə uşaqları incitməyərək istifadə edə biləcəyi praktik məsləhətlər vermək istəyirəm. İlk olaraq onu qeyd etmək istəyirəm ki, yaşından asılı olmayaraq, uşaqlar ətraflarında cərəyan edən hər bir şeyi yarış kimi görürlər. Bu səbəbdən, valideyn uşaqda dənizlə rəqabət hissi yaratsa, ideal olardı. Belə sual yaranır: Bəs necə? Öncə uşağınıza əhvalatlar danışaraq, suyun üzərində gəzə bilən qəhrəman uşaq haqda nağıl danışa bilərsiniz. Valideynin yaradıcılıq bacarığından asılı olan ssenarisiz nağıl oyunumuzda sadəcə əsas məzmun sizin uşağınızın yaşlarında olan, suyun üzərində gəzə, altında gözlərin aça bilən qəhrəman uşaq barəsindədir. Bununla da, uşaqda özü də hiss etmədən bu bacarığa sahib olmaq istəyi yaranır. Beləcə, qorxusunu arxa fona keçirərək onu bacarığa, istedada çevirməyə çalışır.
Uşaqlar çimərkən valideynlər ona dəniz-dəniz oyunu adı altında vannaya su dolduraraq, köpük yaradaraq, ora sevimli oyuncaqlar qoyaraq suyu sevdirməlidir. Dənizə gedərkən isə uşaqların yavaş-yavaş suyu tanımasına şərait yaratmalıdırlar. Öncə suya ayaqlarını salaraq, sonra ata və ya anasının dəstəyi ilə rezin şarların köməyi ilə suyun üzərində qalmağına kömək olunmalıdır. Sonda görəcəklər ki, heç də “qanları qaralmadan” uşaqları necə həvəslə dənizə girmək istəyir. Əziz valideynlər, uşaqlar heç də ağlamadan, narahatlıq keçirmədən bütün qorxularının öhdəsindən gələ bilərlər. Sadəcə, bunun üçün onlara qorxduqlarını tanımağa vaxt verin.
Narınc Uşaq Psixologiya Mərkəzinin rəhbəri, psixoloq Narinc Rüstəmova
