Kəkələmə uşaqlarda tez-tez müşahidə edilən nitq qüsurlarından biridir. Bu vəziyyət, hərfləri uzadaraq tələffüz etmə, müəyyən hərfləri söyləyə bilməmə kimi hallar ilə özünü göstərir və son zamanlar daha çox diqqət çəkir. Valideynlər bu vəziyyəti görüb narahat olurlar və loqoped və psixoloqa müraciət etmək məcburiyyətində qalırlar. Maraqlıdır ki, bəzi valideynlər övladlarında əvvəllər belə bir problemin olmadığını, kəkələmənin qorxu və ya digər səbəblərdən sonra inkişaf etdiyini qeyd edirlər.
Kəkələmə Nədir və Nitq Qüsurlarının Səbəbləri
Kəkələmə bəzən qorxudan qaynaqlansa da, qorxunu yalnız təkanverici qüvvə kimi qəbul etmək lazımdır, çünki o, yaranma səbəbi deyil. Yaradıcı və təkanverici faktorlar arasında böyük fərq var. Məsələn, 10 uşaq eyni hadisədən və ya heyvandan qorxa bilər, lakin onların yalnız bir neçəsində kəkələmə inkişaf edə bilər. Bu, hər qorxan uşaqda kəkələmənin yaranmamasını göstərir. Kəkələmə daha çox genetik faktorlara bağlıdır, yəni ailədə kəkələmə olan biri varsa, uşağın da kəkələmə ehtimalı artır. Əgər kəkələmə uşağı narahat etmirsə və seanslara getmək istəmirsə, onu psixoloqla görüşdürmək və motivasiya etmək vacibdir.
Kəkələmə, xüsusən 5 yaşa qədər olan uşaqlarda daha çox müşahidə olunur. Kiçik yaşlarda bu problemi korreksiya etmək daha çətin ola bilər. Lakin, 8-9 yaş arasındakı uşaqlarda loqoped və psixoloqla işləmək, daha kiçik yaşlılara nisbətən daha uğurlu olur. Yeniyetməlik dövründə isə kəkələməni düzəltmək prosesi çətinləşir və daha çox səbir və əzmkarlıq tələb edir. Bu yaşda müalicənin effektiv olmasının açarı, yeniyetmənin seanslara davamlı olaraq gəlməsi və tapşırıqları yerinə yetirməsidir.
Kəkələmənin Müalicəsi və Korreksiyası
Kəkələmə yalnız uşaqlarda deyil, böyüklərdə də rast gəlinən bir problemdir. Böyüklərdə kəkələmənin aradan qaldırılması mümkündür, lakin burada şəxsin öz istəyinin olması vacibdir. Eyni zamanda, kəkələmənin əsas səbəblərindən biri də stress və həyəcandır. Psixoloq, bu səbəbləri aradan qaldırmaq üçün problemin kökünə enməli və müvafiq korreksiya etməlidir ki, gələcəkdə stress yaşandıqda kəkələmə təkrarlanmasın. Xüsusilə qız uşaqlarında kəkələmənin korreksiyası daha yüksək ehtimalla müsbət nəticə verir.
Valideynlərə Tövsiyələr
Valideynlər övladlarında kəkələmə müşahidə etdikdə, ilk 1-3 ay gözləmələri tövsiyə olunur. Bu müddət ərzində uşağın nitq problemi öz-özünə aradan qalxa bilər. Əgər problem bu dövrdə həll olunmasa, valideynlər mütəxəssisə müraciət etməlidirlər. Xüsusilə nevroloji qüsurları olan, nitqi gec açılan və kəkələmə ilə müşayiət olunan uşaqlarda nevropatoloqun dəstəyinə ehtiyac ola bilər.
Amerika Beynəlxalq Nevroregulyasiya və Tədqiqatlar Dərnəyinin rəsmi Azərbaycan təmsilçisi, Psixologiya Elmi-Tədqiqat İnstitutunun elmi işçisi, uzman-klinik psixoloq Narınc Rüstəmova
Əlavə məlumat üçün Narinc Rüstəmovanın YouTube kanalında dərc etdiyi “Kəkələmə nədir?” mövzusundakı videoya baxa bilərsiniz.
