Tərtəmiz bir səhifənin həyata düşdüyü ilk səhnəyə varanaqədər körpələrimiz ana bətnində 9ay 15gün qədər bir zaman keçirməkdədir. Ana bətninə ilk düşməsi ilə dünyaya gəlməsi arasında da körpələr yatarlar, öyrənərlər vs. Analar və atalar bu müddətin necə inkişaf etdiyini bilərlərsə körpənin təhsili üçün necə davranacaqlarını daha yaxşı bilərlər. Əvvəla fizioloji inkişaf mərhələlərini danışacağım bu yazıda körpənin yatması, öyrənməsi, şəxsiyyəti və zəkası üçün müəyyən məlumatlar axtaracam.Ana qarınında körpənin fizioloji inkişafı 3 mərhələdən meydana gələr. Bu üç mərhələ isə üç aydan meydana gəlir. Yəni ilk üç ay, ortadakı üç ay və son üç ay olaraq ayrılar.
1.TRİMESTR (İLK ÜÇ AY)
2.Həftə: Fertilizasyon: Sperma və yumurta hüceyrələri fallop balonu içində yeni bir insan meydana gətirmək üçün görüşərlər. Sağdakı şəkil əlaqədən hələ 30 saat sonra döllənmiş yumurtanı göstərməkdədir.
4.Hafta:Artık uterusa yerləşmiş olan embrion ifraz etdiyi hormonlarla ananın ədəd qanamasını dayandırar.
2.Ay:Hamiləliyin 45.günündə(6 həftə) embrionun xarici görünüşü ilə ortaya çıxmış, göbək kordono ilə plasentaya bağlanmış, amnios kisəsi və amnios suyu tam meydana gəlmişdir. Embrionun 2,5 sm. lik boya çatmışdır.
3.Ay:Baş, bədən boyunun yarısı qədər böyükdür. Ağız, burun və qulaqlar meydana çıxar, gözlər yanlarda meydana gəlmişdir, əl və ayaqlar daha diqqətə çarpan, dırnaqlanma başlamışdır. Xarici genital orqanlarda cinsiyyət fərqlilikləri ortaya çıxmışdır. Anus açılmışdır. Amniyon mayesi içində spontan hərəkətlər edə bilər.
2.TRİMESTR (İKİNCİ ÜÇ AY)
4.Ay:Bu ay sonunda fetus 10-17 sm. uzunluğunda və 100 qr. qədər ağırlıqdadır. Dəri şəffaf və düz qırmızı rənglidir. Baş böyük, üz kiçikdir. Çənə və alında tüklər meydana çıxmışdır. Genital orqanlarda cinsiyyət təyin oluna bilər.
5.Ay:Vücut inkişafı sürətlənər. Başla bədən arasındakı nisbət dəyişməyə başlar. Dəri qırmızıdır və matlaşmağa başlar. Saçlarda meydana çıxmağa başlar.
6.Ay:Dəri buruqdur və matlaşmağa başlar. Bütün bədən tüklərlə örtülüdür. Dəri altında yağ yığılmağa başlar. Baş böyüklüyünü qoruyar.
3.TRİMESTR (3. ÜÇ AY)
7.Ay:35-38 sm. uzunluğu və 1000 qr. qədər bədən ağırlığına çatmışdır. Dəri qırmızıdır. Dırnaqlar barmaq ucu xəttini yüngül keçmişdir. Qız uşaqlarda clitoris labialar arasında yüngül daşqındır. Oğlanlarda testisler hələ torbalara enməmişdir.
8.Ay:Deri bir az nəfəs, bibi/hələ qırmızı və buruqdur. Tüklər qol qıç və kürəkdə vardır. İstilik idarə, tənəffüs və həzm sistemləri xarici şərtlərə uyğun gələ biləcək yetkinliyə yaxınlaşmışdır.
9.Ay:Təxmini 46 sm. boy və 2500 qr. ağırlığa çatmışdır. Dəri altı yağ toxuması tamamlanmağa başladığından bədən xəttləri daha düz vədolğundur. Yüzdə qırışlar itmişdir. Həyata şansları daha çoxdur.
KÖRPƏNİZİN YATMASI
Ana qarınında körpənin inkişafını izləyən elm insanları körpənin 32. həftədə artıq yeni doğulmuş bir körpə kimi günün %90 ‘nını yataraq geçirdiyini söyləyərlər. Bu yuxu müddətlərini izləyənlər körpənin göz hərəkətlərinə baxaraq, körpənin yuxu gördüyünü və bu yuxularında ehtimallaaldığı xəbərdarlıqçılar tərəfindən yaradıldığını söyləyərlər. Bir körpə ana qarınında xarici xəbərdarlıqçılara həssasdır.Götürdüyü xəbərdarlıqçıları bu yuxu mərhələlərində mənalandıra bilər. Belə ki bəzi cəmiyyətlərdə körpənin ad günü hamiləliyin olduğu gün olaraq qəbul edilir. Yəni körpə o gün anlamağa başlar, yaşamağa başlar. Məsələn istənməyən hamiləliklərdən doğan uşaqlar qətiliklə bir güvən problemi, ailəyə qarşı bir nifrət duyğusu bəsləyər. Bunun səbəbi isə istənmədiyini anlaması bu şərh etməsidir. Bu şəkildə şüur altına itələmiş olsa belə, gün gəlir yetkin bir fərdkən belə bu vəziyyət onu narahat edə bilər.
KÖRPƏNİZİN ÖYRƏNMƏSİ
Körpələr ana qarınında ikən 5 duyğu orqanları da aktivdir. Yediyiniz yeməklərdən bəslənməsi, səslərə reaksiya verməsi, gözlərini açıb bağlaması, toxunma bacarığının olması elmi üsullarla sübut edilmişdir. Məsələn işıq ana qarınındakı körpəyə %1 nisbətində çatmaqda və nisbət rəngləri qəbul etməsinə çatmamaqla birlikdə qırmızı rəngin qəbul edilməsi daha yaxşı olmaqdadır. Bu səbəblə ümumiyyətlə körpələr qırmızı rəngə daha həssasdırlar. Bir başqa nümunə isə işitsel bir nümunədir. Ana qarınında dinlədiyi körpəsini və ananı rahatlaşdıran bir musiqi körpə doğulduqdan sonra verilincə də narahat olduğu anda belə sakitləşər.
Ana qarınındakı maye uterustur. Uterus səsin mesajımına çoxda maneə deyil. Körpə xüsusilə işitsel göndər aldığı xəbərdarlıqçılara daha reaksiya verməkdədir. Ayrıca körpələr doğulduqları andan etibarən ana səsinə daha həssas olarlar.
Duyğu orqanlarının aktiv olduğu bir mühitdə körpənin öyrənmə fəaliyyətinin də olduğu çox açıqdır. Bu səbəblə ana qarınında körpənin təhsili üçün ona hekayələr oxuya bilər, musiqi dinlədə bilər, onu sevə bilərik. Körpə bütün bunları anlayacaq. Gurultulu, narahat mühitlərdə dünyaya gələn körpələr ana qarınında ikən narahat olmağa başlayacaq. Edilən araşdırmalarda ev mühitinin müsbət və ya mənfi iqlimi ana qarınındakı körpənin öyrənməsinə və şəxsiyyətinə təsir etdiyi görülmüşdür.
KÖRPƏNİZİN ŞƏXSİYYƏTİ
Yeni doğulmuş körpələrin ümumi yuxu və bəslənmə şəkilləri eyni olsa da reaksiyalarının fərqli olduğu bilinən bir gerçəkdir. Bu reaksiyaların fərqliliyi bizə körpələrin ana qarınında gərək genetik gərəksə öyrənmə ilə müəyyən bir mizaç əldə etdiyini göstərməkdədir.
100 körpənin mizacı ilə əlaqədar 1996-cı ildə bir araşdırma edilmişdir. Bu araşdırmada ürək atım ədədləri, yuxu və oyanıqlılıq vəziyyətləri yazılmış və müəyyən tapıntılara çatılmışdır. Tapıntılar bunlardır:
Ana qarınında çox aktiv olan körpələr daha tündxasiyyət uşaqlar olmağa meyllidirlər. Yuxu dövrləri çox nizamsız olanlar uşaqlıqlarında daha az yatmaqdadırlar. Ürək atımları yüksək olan körpələr, sağısolu müəyyən olmayan inaktiv körpələr olmaqdadırlar.
Davranış doğumda başlamamaqdadır. Daha əvvəl ana qarınında başlamaqdadır. İnkişaf üzərindəki ən əhəmiyyətli təsirlərdən biri körpənin içində olduğu mühitdir. Körpə anadan çox böyük nisbətdə hormonal təsir almaqdadır. Başqa sözlə bioloji ritmi ananın yuxu dövrlərindən bəslənmə vərdişlərindən və hərəkətlərindən təsirlənməkdədir.
Ananın stressə verdiyi hormonal cavab da kritik bir əhəmiyyətə malikdir. Çox stressli analar daha hərəkətli və daha tündxasiyyət körpələrə sahib olmaqdadır. Ən stressli anaların içalışan analar olduğu görülər. Bəzi analar, hamiləlik üzərindəki təsirləri tam bilinməməsinə baxmayaraq, doğum edəcəkləri günə qədər işi seçərlər.
İş həyatı çox ciddi bir stress meydana gətirsə də hamiləlik hormonları həm ana həm də körpəsini bu stressə qarşı qorumada köməkçi olmaqdadır. Stressə qarşı fərdi cavab da əhəmiyyətlidir. Son zamana qədər işi seçən qadınlar onsuz da şəxsiyyət quruluşu gərəyi seçməyənlərdən daha stressli bir quruluşa sahibdirlər.
Stress, bəslənmə və toksinlər zəka üzərinə də zərərli təsirə malikdir. Son işlərdə daha əvvəl düşünülənin əksinə IQ üzərinə genlərin təsirinin, ana qarınındakı ekoloji təsirlərdən çox daha az olduğunu göstərməkdədir. Təbiətin doğumdan əvvəl körpəsini təsir etdiyi doğumdan sonra da bəslədiyi istiqamətindəki köhnə fikirimizi bir daha nəzərdən keçirməmiz lazımdır. Doğum əvvəli də ana tərəfindən təmin edilən bir xarici mühit vardır.
Çatılan bu tapıntılar nəzərdən keçirildiyi zaman körpələrin təhsili, şəxsiyyət inkişafı ana qarınında başlamaqdadır. Ana və ata namizədləri körpələrinin inkişafı üçün uyğun mühitlər hazırlamalılar. Bu bəzən bir musiqi ola bilər bəzən bir hekayə.
MƏHMƏT MURAD ALTAN
